Phong dao
Được hình thành và xuất xứ qua một giai thoại hay một điển tích nào đó, cũng có thể qua một sự ngẫu hứng của những đôi nam thanh nữ tú tình cờ gặp nhau giữa sông, giữa chợ cũng nên.
Ví dụ: Gió đưa Cải Cải về trời,
Răm Răm ở lại chịu đời đắng cay
Ca dao
Là những câu thơ có thể hát thành những làn điệu dân ca, ru con… hoặc ca dao là lời dân ca đã lược bỏ đi những luyến láy khi hát. Ca dao để lại dấu vết rõ rệt nhất trong ngôn ngữ văn học. Phần lớn nội dung ca dao thể hiện tình yêu nam nữ, ngoài ra còn có những nội dung khác của ca dao: quan hệ gia đình, các mối quan hệ phức tạp khác trong xã hội.
Ví dụ: Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang
Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu
Đặc điểm: Có sự lặp lại lặp lại mô thức câu mở đầu, Dùng hình ảnh so sánh ẩn dụ lấy từ cuộc sống đời thường hoặc từ thiên nhiên, Thể thơ lục bát và lục bát biến thể. Đó là đặc điểm nghệ thuật riêng biệt làm nên ca dao dân ca Việt Nam.
Dân ca
Là một thể loại âm nhạc cổ truyền của Việt Nam, hiện vẫn đang được sáng tác. Âm nhạc này có nhiều làn điệu từ khắp các miền cộng đồng người, thể hiện qua có nhạc hoặc không có của các dân tộc Việt Nam. Do chính người dân lao động tự sáng tác theo tập quán, phong tục. Trong sinh hoạt cộng đồng người quần cư trong vùng đất của họ, thường trong làng xóm hay rộng hơn cả một miền. Các làn điệu dân ca thể hiện phong cách bình dân, sát với cuộc sống lao động mọi người. Các dịp biểu diễn thường thường là lễ hội, hát làng nghề.
Người Kinh chia ranh giới dân ca thành 3 vùng: Đồng bằng bắc bộ, trung bộ, nam bộ (Bà rằng bà dí, bèo dạt mây trôi..). Còn người dân tộc khác chia theo phong tục tập quán của vùng. Ví dụ như Tây bắc- Việt Bắc
Chức năng của dân ca: Chức năng giáo dục (giáo dục con người về đất nước, con người, những điều nên làm và những điều không nên làm..) chức năng lao động (hỗ trợ các thao tác lao động trên cạn như: ru em, xay lúa..) chức năng sinh hoạt (người dân còn tổ chức hội hè đình đám trong, những lúc nông nhàn) chức năng nghi lễ (thường gắn liền với lễ hội, phục vụ cho các nghi lễ, lễ hội ) và cuối cùng chức năng nghệ thuật (gôn ngữ biểu cảm đặc biệt của âm thanh mà con người từ khắp mọi phương trời không cùng ngôn ngữ, không chung phong tục tập quán nhưng lại có thể hiểu thêm được văn hóa của nhau. Sự gắn kết bằng cảm xúc đã trở thành phương tiện giao tiếp hết sức nhạy cảm mà không cần dùng đến ngôn ngữ)
