Tổng quan văn học Việt Nam được nhìn nhận vê ba phương diện chính: các bộ phận, thành phần; các thời kỳ phát triển và một số nét đặc sắc truyền thống của văn học dân tộc.
Hướng dẫn học bài
Câu 1 (SGK Ngữ văn 10, trang 13): Sơ đồ các bộ phận của văn học Việt Nam:
Văn học Việt Nam
– Văn học dân gian:
+ Thể loại: thần thoại, sử thi, cổ tích, ngụ ngôn, ca dao, tục ngữ
+ Đặc trưng: tính truyền miệng, tính tập thể, tính thực hành
– Văn học viết:
+ Văn học trung đại (TK X – TK XIX): văn xuôi (truyện, ký, tiểu thuyết), thơ (cổ phong, Đường luật, hát nói), văn biền ngẫu (phú, cáo, tế)
+ Văn học hiện đại (đầu TK XX đến hết TK XX): tiểu thuyết, phóng sự, thơ tự do, trường ca
Câu 2 (SGK Ngữ văn 10, trang 13): Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam
– Văn học viết là sáng tác bằng chữ viết, mang dấu ấn riêng của mỗi tác giả
– Sự phát triển của văn học viết gắn liền với lịch sử chính trị, văn hóa xã hội của đất nước.
– Văn học Việt Nam được chia ra thành ba thời kì lớn:
+ Văn học từ TK I – hết TK XIX
+ Văn học từ đầu TK XX – Cách mạng Tháng 8 năm 1945
+ Văn học từ sau CMT8 năm 1945 – hết TK XX
– Thời kì đầu gọi là văn học trung đại, hai thời kì sau gọi chung là văn học hiện đại.
Văn học trung đại
– Chữ viết: chữ Hán và chữ Nôm
+ Văn học chữ Hán (tồn tại cho tới cuối TK XIX – đầu TK XX): Chịu ảnh hưởng của các học thuyết lớn ở phương Đông như Nho giáo, Phật giáo, tư tưởng Lão – Trang. Tiếp nhận một phần hệ thống thể loại và thi pháp văn học cổ – trung đại Trung Quốc.
+ Văn học chữ Nôm: Bắt đầu phát triển mạnh mẽ từ thế kỉ XV và đạt tới đỉnh cao ở cuối thế kỉ XIX. Tiếp nhận ảnh hưởng của văn học dân gian nhưng toàn diện và sâu sắc hơn. Các tác phẩm thể hiện lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo và đồng thời phản ánh quá trình dân tộc hóa, dân chủ hóa của văn học trung đại.
Văn học hiện đại
– Chữ viết: chữ Quốc ngữ
– Có nhiều sự đổi mới, khác biệt lớn so với văn học trung đại: xuất hiện đội ngũ nhà văn, nhà thơ chuyên nghiệp; các sáng tác đi vào đời sống nhanh hơn nhờ kĩ thuật in ấn hiện đại; nhiều thể loại mới ra đời.
– Giai đoạn 1930 – 1945, các nhà văn đi theo CM, cống hiến tài năng và sức lực cho sự nghiệp văn học CM dân tộc. Từ CMT8 năm 1945, một nền văn học mới ra đời dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng cộng sản Việt Nam.
– Sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước cùng với công cuộc đổi mới năm 1986, văn học hiện đại Việt Nam bước vào giai đoạn mới, phản ánh sâu sắc công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
Câu 3 (SGK Ngữ văn 10, trang 13): Văn học Việt Nam thể hiện chân thực, sâu sắc đời sống tư tưởng, tình cảm của con người Việt Nam trong nhiều mối quan hệ đa dạng
Đối tượng trung tâm của văn học là con người ; con người trong văn học tồn tại trong 4 mối quan hệ cơ bản.
– Con người Việt Nam trong mối quan hệ với thế giới tự nhiên: Tình yêu thiên nhiên là một trong những nội dung quan trọng của văn học Việt Nam.
– Con người Việt Nam trong quan hệ quốc gia, dân tộc: Văn học Việt Nam phản ánh sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước
– Con người trong quan hệ xã hội: Văn học Việt Nam thể hiện mong muốn, ước mơ về một xã hội tốt đẹp, công bằng.
– Con người Việt Nam và ý thức về bản thân: Văn học Việt Nam xây dựng một “đạo lí làm người” với nhiều phẩm chất tốt đẹp.
